על מגש הכסף... -على طبق من فضة...

‍

ככל שנחשפות עדויות על המידע שנמסר ועל ההתרעות המפורשות שקדמו ובישרו את אירועי ה-7 באוקטובר, ככל שנוכחים בתוצאות הקטסטרופליות של הכשלון להיערך לקראתם, נוכחים גם בעיסוק המוגבר להבין: איך יתכן? הדעת לא תופשת. איך יתכן שכל המידע היה חשוף ומונגש, גם ההתרעות, ואף על פי כן לא ננקטה פעולה?

את החור של הסיבתיות מנסים למלא, בין השאר, בעזרת המושגים: קונספירציה וקונספציה.

המבט שלי פונה אליהם בעקבות הערה של מטופל בימים אלה:

-אני הכי רחוק מלהאמין בקונספירציה, גם קראתי איך מגיעים לזה כשמשהו לא מוסבר... אבל היה רצון להפיל את הממשלה... רוב ראשי מערכת הביטחון ראו בממשלה הזו כמשהו מסוכן והתריעו, אמרו שהמשך החקיקה (המשפטית) מסוכן לעתיד המדינה... אז יכול להיות...

-מה יכול להיות ? שאלתי בזעזוע

-עוד פעם, לא יודע עד כמה זה יצא משליטה... ואולי לא שיערו את היקף ההצלחה של הצד השני... אבל יכול להיות שידעו על הניסיון של חמאס לתקוף ב-7.10, הרי ידוע שקראו להם בלילה ואמרו להם, גם לרמטכ"ל, ואמרו שיתייחסו לזה בשבע בבוקר, בינתיים הקפיצו כוח של השב"כ, 10-12 לוחמים, אז יכול להיות שחשבו שיהיה משהו בהיקף מאוד קטן... אולי התעלמו מאזהרות כדי להפיל את הממשלה... יש בי ספקות... לתלות את הכול רק בקונספציה? זה קל מדי."

האמנם?

לבינאר: קונספציה – קונספירציה, ניתן להציע מקבילה: סובייקט של אמונה - סובייקט של ודאות. בניסוח קריטי ומכונן לאתיקה, לפרקטיקה ולפוליטיקה של הפסיכואנליזה, אודות הסיבתיות הנפשית, לאקאן קשר בין הסיבה לשיגעון ובין הבחירה של הסובייקט: "אני סבור שבהטילי את הסיבתיות של השיגעון על אותה החלטה חידתית (טמירה) של ההוויה שבה היא מבינה את חירותה או כושלת בהכרתה [...] אני מנסח את מה שאינו אלא חוק ההתהוות שלנו"...^[1] 

כלומר, לאקאן מרחיק לכת ותולה בסובייקט את האחריות על עמדתו, פעולותיו, כישלונותיו ומעבר לכך, על עצם המבנה הנפשי.

מכאן, בין אם מצדדים בקונספירציה, או בקונספציה הנגועה במשאלות מן המודחק – מצדם של ראשי המדינה ומערכות הביטחון – האחריות הסובייקטיבית מחייבת את כל מקבלי ההחלטות להתפטר.

^[1] ז'. לאקאן, 1946, דברים על הסיבתיות הנפשית, בתוך ז'אק לאקאן, כתבים א' בהוצאת רסלינג, עמ' 166. 

‍

كلّما تكشّفَت الأدلّة حول المعلومات التي تم تقديمُها والتحذيرات الصريحة التي تنبّأتْ بأحداث 7 أكتوبر، و كلّما شهدْنا النتائج الكارثيّة للفشل في الاستعداد لها، كلّما لاحظْنا الانشغال المتزايد بمحاولة الفهم: كيف يمكن ذلك؟ لا يمكن للعقل أن يفهم. كيف يمكن أن تكون كل المعلومات متاحة وسهلة الوصول، بما في ذلك التحذيرات، ومع ذلك لم يتمّ اتخاذ أي إجراء؟

يحاول البعض سدّ الفجوة السببيّة بمفاهيم"المؤامرة" و"النظريّة".

ألتفٍتُ إلى هذه المفاهيم بعد تعليق من متعالِج في هذه الأيام:

"أنا بعيد كلّ البعد عن الاعتقاد بوجود مؤامرة، حتى  أنّي قرأت كيف يصل الناس إليها عندما يكون شيء ما غير مفسّر... ولكن كان هناك رغبة في إسقاط الحكومة... معظم قادة الأمن رأوا هذه الحكومة على أنها خطيرة وحذّروا، قالوا إن استمرار التشريعات القانونيّة خطيرلمستقبل الدولة... لذلك قد يكون..."

ما الذي يمكن أن يكون؟ سألْتُ مصدومةً.

"مرة أخرى، لا أعرف إلى أيّ مدى خرج الأمر عن السيطرة... وربما لم يتوقعوا حجم نجاح الجانب الآخر... ولكن قد يكونون عرفوا عن محاولة حماس للهجوم في 7.10، فمن المعروف أنهم اتصلوا بهم في الليل وقالوا لهم، حتى لرئيس الأركان، وقالوا إنهم سيتعاملون مع ذلك في السابعة صباحاً، في غضون ذلك، أرسَلوا قوة من الشاباك من 10-12 مقاتلاً، لذا قد يعتقدون أنه سيكون هناك شيء على نطاق صغير جدًا... ربما تجاهلوا التحذيرات لإسقاط الحكومة... لدي شكوك... هل يمكن تعليق كل شيء على النظريّة فقط؟ هذا سهل للغاية".

حقاً؟

على التوازي مع ثنائيّة: النظريّة - المؤامرة، يمكن اقتراح ثنائيّة: الذات الإيمانيّة - الذّات اليقينيّة. في صياغة نقدية وأساسية لأخلاقيات و ممارسات وسياسات التّحليل النّفسي، بالنسبة للسببية النفسية، ربط لاكان بين سبب الجنون و اختيار الفرد: "أعتقد أنني، بإلقاء سبب الجنون على ذلك القرار الغامض (الخفيّ) للكينونة التي تدرك من خلاله حرّيّتها أوتفشل في التعرّف عليها [...] أنا أصوغ ما هو ليس إلّا قانون تكويننا"

أي أنّ لاكان يذهب بعيدًا ويُحَمّل الفرد المسؤوليّة عن موقفِه و أفعالِه و إخفاقاتِهِ، و أكثر من ذلك، عن بُنية النّفس ذاتِها.

من هنا، سواء كان المرء يؤمن بالمؤامرة،أو بالنظريّة الملوّثة برغباتٍ مكبوتة - من جانب قادة الدولة وأنظمة الأمن - فإن المسؤولية الذاتية تلزم جميع صانعي القرار بالاستقالة.

‍

‍

"לפסיכואנליטיקאי חובות לתקופתו",[1] אנו נוהגים לצטט את לאקאן, בכווננו למשהו שהולך כנגד הסתגרות במגדל שן זה או אחר, וכנגד שתיקה לנוכח מה שקורה.

בפונקציה ושדה של הדיבור ושל השפה מנסח זאת לאקאן כך: "מי שאינו יכול לפגוש באופק שלו את הסובייקטיביות של זמנו מוטב לו אפוא שיוותר עליה"[2]

מהי הסובייקטיביות של התקופה? מהו נתיב הגישה אליה? מדוע הציווי האתי הזה מנוסח באמצעות שתי שלילות? עניין אחרון זה איננו בלתי אופייני ללאקאן, ראו למשל את האופן בו הוא מנסח אמירה על הסמכתו של האנליטיקאי בהצעת אוקטובר...[3]

אל מי מופנה הציווי הזה? לאקאן מתחיל אותו עם "מי ש..." לא עם הפניה לאנליטיקאי (למרות שאפשר ללמוד זאת מההקשר). אך מעבר לכך איזו מין פנייה היא פנייה לאנליטיקאי – במיוחד אם נחזיק בראש את הנוסחה: "יש מן הפסיכואנליטיקאי". לפגוש את הסובייקטיביות של הזמן – על מי זה מוטל? על פסיכואנליטיקאי? יש ישות כזאת? היא מפוצלת מהיותו, למשל, אזרח? על סובייקט אזרח מוטלות חובות אחרות מאלו שמוטלות על פסיכואנליטיקאי? האם ייתכן שאלו יהיו חובות מנוגדות?

המילה שתורגמה לעברית ב"כתבים" כ"לפגוש" – rejoindre– משתרעת בשדה הסמנטי שלה אל עבר המובן: "להצטרף". נוכל, אם כן, לקרוא את המשפט שצוטט לעיל גם כך: "מי שאינו יכול להצטרף באופק שלו לסובייקטיביות של התקופה..." מה זה אומר, להצטרף לסובייקטיביות של התקופה? איך עושים את זה?

המאמץ של לאקאן, בתקופה זו של הקדימות של הסמלי, היא להראות שאין האדם "מתפעל" את הסמלי, אלא "מתופעל" על ידו; הוא תופס – אם אפשר לומר זאת כך – את המקום שהוקצה לו בסדר הסמלי. כפי שהוא מתעקש על כך בסמינר על המכתב הגנוב.[4] על רקע זה מובנת הדרישה להצטרף לסובייקטיביות של התקופה.

איך להצטרף לסובייקטיביות של התקופה, מבלי שהנתיב יעבור דרך הזדהות? גם את זה מראה לאקאן בסמינר על המכתב הגנוב, בשאלו לצורך כך את הילד שמכריז על השיטה שלו לנצח במשחק אבן נייר או מספריים, על ידי כך שהוא מאמץ את ארשת פניו של יריבו, וכך רוכש ידע, על הצעד הבא שלו. נוכל לומר שהוא מנסה "להיכנס" לסובייקטיביות של האחר, אך מוצא את עצמו נהדף אל הדמיוני.

ובכל זאת זו השאלה בתקופה הרת אסונות והתרחשויות, בה אנו חיים היום. אם יש משהו שלמדתי בשנתיים האחרונות הוא שאל לי להישאר בדלת אמותיי. אך דומה ששערי הכניסה לפעולה מעין זו הם אלו של ההזדהות שמאלצת לסגת (יותר או פחות) מהזהב הטהור האנליטי לטובת ה"נחושת" של הסוגסטיה כפי שאומר זאת פרויד.[5]

זה מתרחש בקליניקה באותה מידה בה זה מתרחש ברחוב. כאשר אמרתי, באחד הכינוסים של הג'יאפ בעקבות הטבח האסוני, שעלינו להיות נדיבים במילים עם הניצולים – השאלה שסביבה אני חג בטקסט זה היא ההשלכה של הרעיון הזה, מפני שזה קורא לסוגסטיה. כאשר אני מוצא את עצמי בעיבורו של המון מוחה, ההשלכות (הגופניות, המנטליות) הן אף קשות יותר ומורגשות יותר.

הרעיון של ההצטרפות לסובייקטיביות של התקופה מתוח עד כדי כך שלאקאן נדרש לניסוח השולל: "מי שאינו יכול...מוטב לו אפוא שיוותר..."

[1] ראו למשל: פיצ'וטקה, א', הסובייקט והגוף המתענג, פסיכואקטואליה, אוקטובר 2014, עמ' 17-20, ואת דהאן, ג', באותו גליון. מאוחזר מתוך:https://www.psychology.org.il/sites/psycho/UserContent/files/october_2014(7).pdf

[2] לאקאן, ז'., (1953) פונקציה ושדה של הדיבור ושל השפה, בתוך:  כתבים, כרך א', (תרגום: נועם ברוך) תל אביב: הוצאת רסלינג, 2015, עמ' 301

[3] לאקאן, ז'., הצעת ה-9 באוקטובר לגבי הפסיכואנליטיקאי של האסכולה, מאוחזר מתוך אתר דורא: https://dor-a-lacan.com/wp-content/uploads/2021/08/%D7%94%D7%A6%D7%A2%D7%AA-%D7%94-9-%D7%91%D7%90%D7%95%D7%A7%D7%98%D7%95%D7%91%D7%A8-1967.pdf

[4] Lacan, J. (1955). "The Seminar on the 'Purloined Letter'" in: Écrits. (B. Fink, Trans.) New York London: W.W. Norton& Co. 2006d.

[5] פרויד, ז'. (1919)."דרכיה של התרפיה הפסיכואנליטית", בתוך: הטיפול הפסיכואנליטי (תרגום: ע' רולניק) תל אביב: עם עובד. 2002א.

‍

"للمحلل النفسي التزامات لعصره" ،[1]  غالبا ما نقتبس من لاكان، عندما ننوي التحدث عن شيء يتعارض مع العزلة في برج عاجي ما، وضد الصمت إزاء ما يحدث.

في وظيفة وحقل الكلام واللغة، يصيغ لاكان الأمر على هذا النحو: "من لا يتمكن أن يجد ذاتية عصره في أفقه من الأفضل له في هذه الحالة أن يتخلى عنها".[2]

ما هي ذاتية الفترة؟ ما هو مسار الوصول إليها؟ لماذا صيغ هذا الفرض الأخلاقي من خلال نفيين؟ هذه المسألة الأخيرة ليست غير معهودة من لاكان، انظر، على سبيل المثال، إلى أسلوبه في صياغة قول حول تأهيل المحلل النفسي في اقتراح أكتوبر..[3]

لمن يتم توجيه هذا الفرض؟ يبدأه لاكان ب "مَن ..." بدون الإشارة إلى المحلل النفسي (على الرغم من أنه يمكن فهم ذلك من السياق). علاوة على ذلك، أي نوع من التوجه هو التوجه للمحلل النفسي- خاصة إذا وضعنا في الاعتبار الصيغة: "ثمة شيئ من المحلل النفسي". أن تلتقي بذاتية العصر - من هو المكلّف بذلك؟ المحلل النفسي؟ هل هذا الكيان موجود بالفعل؟ هل هو منفصل عن كونه، على سبيل المثال، مواطنا؟ هل للذات المواطنواجباتتختلف عن تلك التي تخص المحلل النفسي؟ هل يمكن أن تكون هذه واجبات متضاربة؟

الكلمة التي ترجمت إلى العبرية في "كتابات- E`crits" على أنها "لقاء" - rejoindre - تمتد في مجالها الدلالي نحو المعنى: "الانضمام". على ذلك يمكننا قراءة الجملة المقتبسة أعلاه أيضا: "من لا يستطيع الانضمام في أفقه لذاتية العصر ..." ماذا يعني الانضمام إلى ذاتية العصر؟ كيف يمكن فعل ذلك؟

يسعى لاكان، في هذه الفترة من أولوية الرمزية، لإظهار أن الإنسان لا "يتلاعب" بالرمزية، بل "يتم التلاعب به" على يدها.إنه يحتل - إذا جاز التعبير - المكان المخصص له في الترتيب الرمزي. كما يصرّ في السمنار حول الرسالة المسروقة.[4]على هذه الخلفية، يمكن فهم شرط الانضمام إلى ذاتية العصر.

كيف يمكن الانضمام إلى ذاتية العصر دون أن يمر المسار عبر التماهي؟ هذا أيضا يظهره لاكان في السمنار حول الرسالة المسروقة، حينما يسأل، بهذا الصدد، الصبي الذي يشرح طريقته في الفوز بلعبة حجر ورقة مقص من خلال تبني تعابير وجه خصمه، وبالتالي اكتساب المعرفة عن خطوته التالية. يمكننا القول إنه يحاول "الدخول" في ذاتية الآخر، لكنه يجد أنه قد تم صده إلى الخيال.

ومع ذلك، هذا هوالسؤال في هذا العصر المليء بالكوارث والأحداث الذي نحيا فيه اليوم. إذا كان هناك شيء قد تعلمته خلال العامين الماضيين، فهو أنه لا ينبغي لي البقاء في عالمي الصغير. ولكن يبدو أن بوابات الدخول إلى مثل هذا الإجراء هي بوابات التماهي (تحديد الهوية)، التي تضطرنا للانسحاب (أكثرأوأقل) من الذهب التحليلي الخالص لصالح "نحاس" الإيحاء، على حد تعبير فرويد.[5]

يحدث هذا في العيادة بقدرما يحدث في الشارع.عندما قلت، في أحد تجمعات ال GIAP في أعقاب المذبحة الكارثية، أننا يجب أن نكون كرماء بالكلمات مع الناجين - السؤال الذي أدور حوله في هذا النص هو الآثار المترتبة على هذه الفكرة، لأنها تدعو إلى الايحاء.عندما أجد نفسي وسط حشد من الجماهير المحتجة، تكون العواقب (الجسدية والعقلية) أكثر قسوة وأكثر وضوحا.

فكرة الانضمام إلى ذاتية العصر مشحونة لدرجة أن لاكان اضطر لصياغتها بطريقة النفي: "من لا يستطيع ... من الأفضل له إذًا أن يستسلم ...

[1]انظر، على سبيل المثال: بيتشوتكا، أ، الذات والجسد المتلذذ،التحليل النفسي، أكتوبر 2014،ص 17-20، وديهان، ج.، في نفس العدد.تم الاسترجاع من:https://www.psychology.org.il/sites/psycho/UserContent/files/october_2014(7).pdf

[2]لاكان، ز.،(1953) وظيفة ومجال الكلام واللغة ، في:كتابات ، المجلد 1 ، (ترجمة: نعوم باروخ) تل أبيب: إصدار دار النشر راسلينج ، 2015، ص. 301

[3]لاكان ، ز. ، اقتراح 9 أكتوبر بشأن المحلل النفسي للمدرسة ، تم استرجاعه من موقع دورا: https://dor-a-lacan.com/wp-content/uploads/2021/08/%D7%94%D7%A6%D7%A2%D7%AA-%D7%94-9-%D7%91%D7%90%D7%95%D7%A7%D7%98%D7%95%D7%91%D7%A8-1967.pdf

[4]لاكان، ج. (1955)."ندوة حول "الرسالة المسروقة"" في: Écrits.(ترجمة ب. فينك) نيويورك لندن: دبليو دبليو نورتون وشركاه، 2006.

[5] فرويد ، ز. (1919). "مسارات العلاج بالتحليل النفسي" ، في: العلاج بالتحليل النفسي (ترجمة: أ. رولنيك) تل أبيب: عام عوفيد. 2002أ.

‍

‍

״סליחה מוחמד״ הפטיר איתמר בן גביר באדנות כלפי העיתונאי הפלסטיני מוחמאד מג’אדלה בראיון לחדשות 12. בקשת הסליחה לכאורה מאדם הנושא את השם המזוהה ביותר עם הערביות מיד לאחר ההצהרה לפיה לערבים זכות פחותה מזו של יהודים לנוע בדרכי יהודה ושומרון נטעה אותה בהקשר השולל אותה. מבחינה רטורית, מדובר באירוניה; מבחינה פרוידיאנית — בשלילה המאשרת את התוכן ההפוך לזה של פני השטח הסמנטיים כאמת הלא מודעת של האמירה. ברור כי לא היה בכוונתו של בן גביר לבקש מן העיתונאי הפלסטיני סליחה, פעולת דיבור שמניחה הכרה, מעבר לזכות התנועה שלו, בסובייקטיביות שלו.

בבטאה את ההיפך הגמור ממה שמשתמע מפני השטח הסמנטיים שלה, אמירתו של בן גביר מצטרפת לשורה של תופעות שפה המלוות את ההפיכה המשטרית בישראל, שנודף מהן ניחוח אורווליאני. כזכור, בדיסטופיה של אורוול 1984 מונהג ה newspeak, שפה חדשה שהעיקרון המארגן שלה הוא היפוך סמנטי של מושגים. כך ״אמת היא שקר, מלחמה היא שלום, בערות היא כוח״. ובימינו, שינויים מרחיקי לכת בחקיקה השומטים את הקרקע מתחת לדמוקרטיה כצורת שלטון המחייבת את החוק ומושתתת על זכויות אדם מאוייכים כמהלכים ״דמוקרטיים״ שמטרתם לשים קץ ל״דיקטטורה״ כביכול של בג״צ.

היפוכים סמנטיים נוסח 1984 אינם בבחינת חידוש של ההפיכה המשטרית בישראל. נתניהו עשה בכגון אלו שימוש בעבר, וכמוהו טראמפ. מה ייחודו של ה״סליחה מוחמד״ של בן גביר ? בעוד הדוגמאות מספרו של אורוול וגרסאותיהן בישראל של ימינו מוחלות על שמות עצם, התבטאותו של בן גביר עושה שימוש בממד הפרפורמטיבי של השפה כפי שדיבר עליו פילוסוף הלשון אוסטין: ממד הרושם מילה כפעולה שיש מאחוריה עמדה סובייקטיבית. התבטאותו של בן גביר בראיון בערוץ 12 קיצונית יותר מהשימושים האורווליינים בשפה משום שהיא פעולה תחבירית השוללת את העמדה הסובייקטיבית שביסוד בקשת הסליחה בדיוק כפי שבפן הסמנטי שלה היא שוללת את חופש התנועה של פלסטינים.

אלא שבכך לא מסתיימות הזוועות שמחולל בן גביר בשפה. כמה ימים לאחר הריאיון בערוץ 12, פרסם בחשבון הטוויטר שלו חזרה על בקשת הסליחה המעושה לצד תצלום שלו במהלך הריסת בתי פלסטינים בנגב, הפעם בין מירכאות. המירכאות הן סימן ציטוט. ככזה, השימוש בהן ממקם את הדובר במבנה של reported speech בו קיים יחס היררכי בין מסגרת הציטוט והתוכן המצוטט. במרוצת השנים זכו המירכאות לאופן שימוש נוסף, כסימן המצביע על היפוך תוכן או אירוניה. המירכאות של בן גביר עונות על שני השימושים, אך גם עושות יותר מכך. הבלשן אמיל בנווניסט טען כי בכל פעולה של אמירה מונחים סובייקט ונמען. במקרה זה, יש הצבעה על הנמען מתוקף עצם מבנה של האמירה, אך תוכן האמירה מצביע עליו כמי שאין לו זכות, לא לתנועה, לא לבית. המירכאות באות לסמן לא את מקומו של אחר באמירה אלא את הגלייתו מקהל מי שנתן לבקש את סליחתם, מי שנמצאים עם הדובר בקשר חברתי. בזילות שהן משוות לסובייקטיביות של האחר המירכאות של בן גביר מבקשות לקרוא תגר על עצם מבנה השיח כפי שלאקאן מדבר עליו בסמינר על ההפכי של הפסיכואנליזה; השיח שהסובייקט הוא אחד מרכיביו. מעבר להרס בתיהם של פלסטינים להם משמש ״סליחה מוחמד״ קומנטר, משפט זה הוא אינדקס לניסיון להרס השיח ככזה, על רכיביו הבסיסיים ביותר, אלו הזעירים יותר מן המסמן ושייכים לממד של האות, הממד של האובייקט שהודות לו נע השיח.

"سليخا موخامد"، أطاح إيتمار بن جفير بسيادية بالصحفي الفلسطيني محمد مجادلة في مقابلة معه على القناة الإخبارية 12. إن ما يبدو كاعتذار بن جفير من شخص يحمل اسمًا هو من أكثر الأسماء عروبة، مباشرةً بعد تصريحه بأن العرب لا يستحقون حرية الحركة في شوارع يهودا والسامرة مثل استحقاق اليهود لها، يغرسه في سياق يضحده. هي سخرية، بلاغيًا، أما فرويدًا، فهي نفي يؤكد المضمون المعاكس للسطح الدلالي باعتباره الحقيقة اللاواعية للتعبير. من الواضح أن بن جفير لم يكن يقصد الاعتذار من الصحفي الفلسطيني، وهو فعل كلامي يفترض الاعتراف بذاتيته قبل الاعتراف بحرية تنقله.

.

معبرًا عن النقيض التام لما يوحيه سطحه الدلالي، ينضم اعتذار بن جفير إلى سلسلة ظواهر لغوية ترافق انقلاب النظام في إسرائيل تفوح منها رائحة أورويلية. النظام اللغوي في ديستوبيا أورويل "1984" هو الـ Newspeak، لغة جديدة ترتكز على مبدأ القلب الدلالي للمفاهيم: "الحقيقة كذبة، الحرب هي السلام، الجهل هو قوة". واليوم، أصبحت التغييرات بعيدة المدى في التشريعات التي تكتسح الديمقراطية كشكل من أشكال الحكم الملتزم بالقانون والمرتكز على حقوق الإنسان توصَف بكونها تحركات "ديمقراطية" تهدف إلى وضع حد ل "ديكتاتورية" المحكمة العليا.

ليست الانقلابات الدلالية بأسلوب 1984 بتحديث حصري لانقلاب النظام في إسرائيل. سبق واستخدمها نتنياهو في الماضي، وترامب أيضًا. ما الذي يميز "سليخا موخاماد" إذًا؟ بينما تعكس الدلالات في الأمثلة من كتاب أورويل، ومقابلاتها الإسرائيلية اليوم، الأسماء، يرتكز تعبير بن جفير على البعد الأدائي للغة، كما تحدث عنه الفيلسوف اللساني أوستن: بُعد يعكس الكلمة كفعل يقف خلفه موقف ذاتي. أقوال بن جفير في المقابلة على القناة 12 أكثر تطرفا من التعبيرات الأورويلية لأنه فعل نحوي ينفي الموقف الذاتي الكامن وراء الاعتذار، كما ينفي، في دلاليته، حرية الفلسطينيين بالتنقل.

لكن فظائع بن جفير التي يمارسها باللغة لا تنتهي هنا. بعد أيام قليلة من المقابلة على القناة 12، كرّر بن جفير اعتذاره الزائف لمجادلة على حسابه على تويتر إلى جانب صورة له أثناء هدم منازل الفلسطينيين في النقب، بين علامتي اقتباس هذه المرة. موضعة العبارة بين اقتباسين على هذا النحو يموضع المتحدث في مبنى reported speech حيث هنالك علاقة هرمية بين إطار الاقتباس ومحتواه. اكتسبت علامات الاقتباس بمرور السنوات طريقة أخرى للاستخدام، لعكس المضمون أو السخرية منه. في استعمال بن جفير لها يفي بالغرضين، لكنها تحقق غاية أخرى. يقول اللساني إيميل بينفينيست أن لكل تعبير موضوع (فاعل) ومخاطَب (مفعول به). في هذه الحالة، تكون هناك إشارة للمخاطَب بحكم بنيوية العبارة بينما يشير محتواها إلى تجريده من حقه بالتنقل وحقه بالمسكن. لا يشير الاقتباس إلى مكان الآخر في العبارة، بل لنفيِه من الجمهور الذين اعتذر منه، من هم على علاقة اجتماعية بالمتحدث. تسعى علامات الاقتباس لدى بن جفير، في ازدرائها لذاتية الآخر، لتحدي بنية الخطاب ذاتها كما يتحدث عنها لاكان في سمينار نقيض التحليل النفسي؛ الخطاب الذي تشكل الذات إحدى مكوناته. إلى جانب تدمير بيوت الفلسطينيين الذين تعتَبَر "سليخا موخاماد" تفسيرًا له، فإن هذه الجملة هي مؤشر لمحاولة تدمير الخطاب بحد ذاته، على أبسط مكوناته، الأصغر من الدال المنتمية إلى البعد الحرفي، بُعد الموضوع (object) الذي يتحرك الخطاب بفضله.

‍