בעולמנו הגלובלי, אני מוצא את עצמי לפעמים, צופה מביתי שבתל-אביב בחדשות של הטלוויזיה הגרמנית או האוסטרית. המלחמה באוקראינה תופסת מקום מרכזי בדיווחים, במיוחד השלכותיה על עליית מחיר הגז מרוסיה. אני מודע לקשיים החומריים, אולם לצד זאת, מופתע מעוצמת החרדה, שבעיות אלה מעוררות בקרב אזרחים רבים, כפי שהדבר מתבטא בראיונות רחוב למשל, אבל גם בעבודה האנליטית שלי באוסטריה.
נשים וגברים שמשתייכים למעמד הביניים חוששים להפוך לעניים שיאלצו לעבור את החורף המתקרב בדירות קפואות. יתכן שאני טועה לחלוטין או שיש דבר מה נוסף מעבר לבעיות הכלכליות ולמשבר אנרגיה? עולה בדעתי שקיימת גם בעיה אנרגטית אחרת! בעיה של ליבידו ואיווי!
האוכלוסייה בגרמניה ובאוסטריה חייה ברמה כלכלית טובה למדי. כמובן, ישנם גם אנשים עניים אולם שורות אלו לא מתייחסות לחלק זה של האוכלוסייה. אזרחי גרמניה ואוסטריה חיים במדינות רווחה מפותחות. הם רגילים זה שנים רבות ליציבות, בזכות נכונות הממשל להבטיח רמה מסוימת של ביטחון סוציאלי וכלכלי, חינוך,השכלה גבוהה ובריאות. לזה מתווספת אמונה גדולה בסמכות של האחר הגדול לשני הכיוונים: כאחר גדול שמסוגל וגם חייב לספק את כל הצרכים, וגם כאחר גדול מאיים ורודף. תפיסה זאת של המדינה כאחר גדול כל יכול שונה מהמתרחש בארצות סקנדינביה, שגם שם יש רשת ביטחון נרחבת.
בשונה מגרמניה ואוסטריה, בארצות סקנדינביה המדינה נתפסת כיצירה חברתית קולקטיבית, כשלכל פרט אחריות אישית לקיום המרקם. הבדל זה התבטא למשל במדיניות הקורונה, שנוהלה בגרמניה באמצעות איסורים קפדניים כאשר האוכלוסייה התחלקה בין מצדדים צייתניים ומתנגדים מיליטנטיים ולעיתים פרנואידים בעלי תאוריות קונספירטיביות. לעומת זאת, מדיניות הקורונה ב שוודיה הושתתה על אחריות אישית ועל התחשבות באחר. לדעתי תפיסות שונות אלה ביחס למדינה מולידות תוצאות שונות ביחס לכלכלת הליבידו של הפרט.
חזרה לגרמניה ולאוסטריה; אני תוהה, ולא בפעם הראשונה, מדוע דווקא במדינות אלה אנשים נראים לי פחות מאושרים, יותר קודרים, פסימיים, מתוסכלים, עייפים ולא מסופקים בהשוואה לארצות בהן הביטחון הרבה יותר קטן.
התרשמותי זו נתמכת על ידי סקרים שנתיים בהם נמדד "מדד האושר". לזה ניתן להוסיף כעת שיתכן שהם פחות מוכנים להתמודד עם שינויים ומשברים ומתקשים יותר לפעולולי זום ברמה האישית ואולי גם ברמה הקולקטיבית.
כמובן אינני מצדד בביטול מדינת הרווחה והישגיה החשובים וההכרחיים, אבל לדעתי קיימת בעיה בדרך בה היא מנוהלת, כאשר המדינה אמורה להיות "שד גדול" כל יכול, שעליו לספק את כל הצרכים ללא חסר ודיאלקטיקה.
אני טוען שבאופן הקיים, המסמנים של ביטחון וערבות של אחר גדול גרמו עם הזמן לאפקט מרדים בפרט ופגעו בליבידו ובאיווי שלו.
זה דיכא את הכוח שיכול להיות לליבידו באפשרות לשנות את חייו של הסובייקט. האנשים באוקראינה סובלים מחוסר ביטחון מוחלט, אבל בינתיים יש בהם איווי גדול, שמאפשר להם לפעול, להילחם ולהמשיך את חייהם למרות מצבם הקטסטרופלי.
غالبًا ما أجد نفسي، في عالمنا المعولم، أشاهد الأخبارالتي يبثها التلفزيون الألماني أو النمساوي من بيتي في تل أبيب. تحتل الحرب في أوكرانيا مكانًا مركزيًا في التقارير الإخبارية، خاصة تأثيرها على ارتفاع أسعارالغاز الروسيّ. أنا على دراية بالصعوبات المادية، لكني في الوقت نفسه مندهش من شدة القلق الذي تثيره هذه المشكلات لدى العديد من المواطنين، كما يبدو الأمر في مقابلات مع المواطنين في الشارع على سبيل المثال وفي عملي التحليلي في النمسا أيضًا.
يخاف أبناء وبنات الطبقة الوسطى من أن يصبحوا فقراء ويضطرون لقضاء الشتاء القريب في شقق باردة. قد أكون مخطئًا تمامًا، لكني أعتقد أن ثمة شيء آخر وراء المشكلات الاقتصادية وأزمة الطاقة - مشكلة طاقة أخرى! مشكلة ليبيدو ورغبة!
يعيش سكان ألمانيا والنمسا في مستوى اقتصادي جيد. يعيش هناك فقراء بالطبع لكن هذه السطور لا تتطرق إلى هذه الفئة من السكان. يعيش مواطنوألمانيا والنمسا في دول رفاه متقدمة. اعتادوا على الاستقرار لسنوات عديدة بفضل استعداد الحكومة لضمان مستوى معين من الأمن الاجتماعي والاقتصادي، والتربية،والتعليم العالي والصحة. هذا بالإضافة إلى الإيمان بسلطة "آخر كبير" قادر، وملزم، بتلبية جميع الاحتياجات وآخر كبير مخيف وظالم. هذا التصور للدولة على "آخر كبير" قادر على كل شيء يختلف عنه في الدول الاسكندنافية، حيث هناك أيضًا توجد شبكة أمن واسعة.
على عكس ألمانيا والنمسا، ينظر مواطنو الدول الاسكندنافية إلى الدولة على أنها ابتكار اجتماعي جماعي، لكل فرد فيه مسؤولية شخصية عن الحفاظ على النسيج الاجتماعي. تجلى هذا الاختلاف، على سبيل المثال، في سياسة الكورونا، التي تميزت في ألمانيا بمحظورات صارمة بينما انقسم السكان بين مؤيدين مطيعين ومعارضين مذعورين مسلحين بنظريات المؤامرة. في المقابل، اعتمدت سياسة الكورونا في السويد على المسؤولية الشخصية ومراعاة الآخر. أرى أن هذه التصورات المختلفة فيما يتعلق بالدولة تؤدي إلى نتائج مختلفة فيما يتعلق باقتصادالليبيدو لدى الفرد.
والآن دعونا نعود إلى ألمانيا والنمسا. أتساءل، وليس لأول مرة، لماذا يبدو لي سكان هذين البلدين بالذات أقل سعادة وأكثر كآبة،وتشاؤمًا، وإحباطًا، وتعبًا، وعدم رضا مقارنة بالدول حيث الأمن أقل بكثير.
انطباعي هذا مدعوم باستطلاعات سنوية التي يتم فيها قياس"مؤشر السعادة". يمكنني لذلك أن نضيف أن من الوارد أنهم قد يكونون أقل استعدادًالمواجهة التغيرات والأزمات ويجدون صعوبة أكبر في العمل والمبادرة على المستوى الشخصي، وربما على المستوى الجماعي أيضًا.
أنا لا أؤيد إلغاء دولة الرفاه وإنجازاتها المهمة والضرورية بالطبع، لكن في رأيي هناك مشكلة في طريقة إدارتها، عندما يفترض بالدولة أن تكون "جنّياً عظيمًا" قادر على كل شيء عليه أن يلبي جميع الاحتياجات دون أي نقص أو جدلية.
ما أدعيه هو أن بالوضع الحالي، أصبح لدلالات الأمان وكفالة الآخر الكبير، مع الوقت، تأثير التخدير على الفرد وألحقت الضرر بالرغبة والليبيدو لديه.
أحبط هذا القوة التي كان يمكن أن تكون لليبيدو لتغيير حياة الشخص. يعاني الناس في أوكرانيا من انعدام تام للأمن لكنهم يتمتعون في الوقت نفسه برغبة كبيرة تتيح لهم العمل والقتال ومواصلة حياتهم رغم وضعهم الكارثي.
