אחים לנשק, עם שירה אטינג, עם קאנט (וסאד)

בושה, בושה! זו הקריאה שבוקעת מהפגנות המחאה המתנהלות מזה חודשים רבים. התנהלות הממשלה הובילה לשסע עמוק בחברה. אחרי ביטול עילת הסבירות, כל חברי הממשלה וחברי כנסת התומכים בה חוזרים ללא בושה על הצהרות הטוענות שכולנו אחים. האומנם?

כולנו אזרחים, אם כי יש לדייק ולומר רובנו אזרחים. לי יש רק אחות אחת והיא רחוקה, בבואנוס איירס. מהיכן הופיע רעיון האחווה? הוא צורם עוד יותר לאור השסע העמוק שקיים ואי-היכולת, אי-הנכונות לקיים הידברות. החברה הישראלית נשענת בעצם מאז ומעולם על מודל שבטי והיחסים בין השבטים היו תמיד בגדר יחסים המלווים ביריבות מסוימת ובבידול גאוגרפי ויתכן אף רעיוני. הבקשה לאחדות עטופה ברעיון של אחווה מתעתעת ומנסה ליצור אשליה של ״עם אחד״. האומנם?

מרטין פיירו, דמות פולקלורית מתוך יצירה בתרבות הארגנטינאית מציג כחוק ראשוני את הקביעה –יהיו האחים מאוחדים! הווה אומר, אחווה נוצרת כתוצאה של שותפות סמלית וזאת ניתן גם לומר  לגבי אחדות אזרחים או חתירה אל עבר מכנה משותף. ישראל סובלת מהיעדר חוקה, מהעדר מכנה משותף סמלי ולכן נוצר מעין טשטוש בין חוקיות משותפת לבין כוחניות הנשענת על מספר מושבים בכנסת. טיעון זה של רוב, פועל באופן דומה לטיעון הרווח בימינו, ״אני מה שאני אומר״ או במילים אחרות, מה שאני אומר זה לחלוטין מה שקובע ואין מקום כלשהו אפילו לשאלה המנסה לגרום לבדיקה. זה תואם את תקופתנו, כל אחד וקביעתו גם אם היא דלירנטית.    

‍

‍

يا للخزي، يا للعار! هذا هو النداء الذي يصدح من المظاهرات الاحتجاجية الجارية منذ شهور عديدة.

لقد أدت سياسة الحكومة لشرخ عميق في المجتمع. بعد الغاء سبب المعقولية، يعود جميع أعضاء الحكومة وأعضاء الكنيست الداعمين لها دون خجل لتصريحات تدعو بأننا جميعنا اخوة. أحقاً؟

جميعنا مواطنون، وربما للدقة علينا القول معظمنا مواطنون. أنا لدي أُختٌ واحدة وهي بعيدة، في بوانوس آيرس. من اين ظهرت فكرةالأخُوة؟ انها مُصِنَّة للآذان بالذات على ضوء الشرخ العميق القائم، وعدم القدرة، عدم الاستعدادية لإجراء حوار. ان المجتمع الإسرائيلي مبني منذ الازل على نموذج قبلي، وكانت العلاقات بين القبائل دوماً بمثابة علاقات يرافقها تنافس معين وتفرقة جغرافية وربما ايضاً أيديولوجية. ان المطالبة بوحدةٍ مغلفةٍ بفكرة الأُخوّة مضلِّلة وتحاول خلق الوهم "شعبٌ واحد". أحقاً؟

يعرض مارتن فييرو، شخصية شعبية من احدى ابداعات الحضارة الأرجنتينية، المقولة - ليكن الاخوة موحدين! كقانون أوّلي. أي أن الأخُوّة تنتج عن شراكة رمزية، وهذا ما يمكن قوله ايضاً بالنسبة لوحدة المواطنين، أو السعي للوصول الى قاسم مشترك. ان إسرائيل تعاني من عدم وجود دستور، عدم وجود قاسم مشترك رمزي، ولذلك هنالك خلطٌ وتشويه ما بين القانونية المشتركة واستخدام القوة المستند على عدد المقاعد في الكنيست. ان حجة الأكثرية هذه، تعمل على نحوٍ شبيه للادعاء الشائع في زمننا، "أنا هو ما أقول" أو بكلماتٍ أُخرى، ما أقوله هو الامرالحاسم وليس هنالك أي مكان حتى للسّؤال او الفحص. يتطابق هذا مع روح الفترة، كل شخص ومقولته حتى وان كانت موهومة.      

‍

‍

הגיליון האחרון של פולמוס הזמין את הכותבים לומר משהו על דו לשוניות ברקע שתי השפות של כתב העט- עברית וערבית, בארץ המורכבת שלנו. אכן הכותבים התיחסו לעברית ולערבית. דו לשוניות. נושא חשוב ואקטואלי.

האם נוכל לשאול מחדש- מהי דו לשוניות? ההתיחסות לדו לשוניות לפי החלוקה לעברית וערבית נותנת תוקף לקיום 2 הקבוצות כנבדלות ונפרדות, כאשר כל אחת מקבלת מראית עין של הומוגניות תחת המאפיין המשותף- השפה. בצד ההכרה החשובה בקיומן של שתי הקבוצות, שתי שפות, בארץ הזו, להזכיר שבשדה של הפסיכואנליזה לכל אחד ואחת השפה הפרטית שלו הנשזרת בשפה הכללית של הקבוצה. אפשר להגיד-סוג של שיסוע סובייקטיבי. או סוג של דו לשוניות. אנחנו חושבים, משלים את עצמנו שכולנו דוברים את אותה שפה (העבריים את העברית, הערבים את הערבית), אך כפי שמילר אמר "כולנו משוגעים"[1].למסמן יש את הנתיב הסובייקטיבי שלו, הוא משתרשר עם מסמנים אחרים, סינגולאריים, אחריהם אנו מנסים להתחקות באנליזה. מה ששוכן מתחת לקו השבר, ודאי יהיה נבדל בין איש לרעהו. כן, ישנן משמעויות משותפות שאנו חולקים בדלוזיה הקולקטיבית. אך אם נבחר באלו כמצפן בלבדי, נמצא שנותרנו ביד עם האשליה של ההבנה, זו שכה מאפיינת את הפסיכולוגיה.

היתה לי היתקלות סביב המסמן "ציונות". המסמן הזה מחזיק משהו מהסיפור הלאומי- נגיעתו לכינון האמיץ של החיים אחרי השואה, לעבודה של החלוצים עם השארית הפורייה לשם הקמת הארץ, למפעל הציוני. לאחרונה, כגאות מתגברת, עולה שהמסמן הזה, "ציונות", משמש אחרים כמילת גנאי, שנאה, קללה, ואף עלבון. עבורי המסמן "ציונות" מחזיק לא רק הזדהות לאומית אם כי גם נגיעה להיסטוריה המשפחתית והאישית שלי, והוא מחזיק גם איזה ממשי שלא ידעתי שאני יודעת עליו. הממשי הזה לא יכול להיות קולקטיבי וגם לא הזדהותי. הממשי כממשי אין לו מילים. המוסיקה קשרה בו בכל זאת דבר מה בעודה רומזת בתוים:

"...אני גרה מול המים והאופק רחוק,

וגבוהים השמים והים הוא עמוק

יש ליופי פה טעם של עקבות מלחמה

פה גדלים עשבי זעם בין פרחי נחמה

(...)

אני גרה מול המים ונופים משכבר

מספרים לי בינתיים איך הפכו לעפר

כאן תמצא בכל אבן גם שרידי חלומות

כאן נושאים את הסבל בתוך סל השמחות..."[2]

ברגע מסוים של אסוציאציה, נקשר בי האקט הציוני של הקמת המדינה אל האפשרות לתרום משהו בשדה של הפסיכואנליזה בארץ, עם השפה שלי והממשי הזה. המסמן "ציונות" ברגע הזה לא היה מסמן לאומי אלא מסמן סובייקטיבי שיש להתחקות אחריו, להתעניין בו מעבר להזדהויות. המסמן שלכאורה מייצג זהות, שייכות לקבוצה, דווקא הוא נשא עקבת ממשי יקרה. הדבר יכול להיות רלוונטי עבור כל מסמן אחר, לאומי או לאו, כמו למשל לגבי המסמן "פלסטיני". שהרי אם לא נחקור ונתעניין מה זה אומר או לא אומר עבור סובייקט מסוים- ערבי או יהודי, נישאר רק עם השנאה, הקיטוב, ועם היומרה לדעת ולהבין מראש.

אז, באיזו דו לשוניות מדובר בשדה "שלנו"?

‍

‍

دعا العدد الأخير من جدل الكتّاب ليدلوا بدلوهم عن الثنائية اللغوية على خلفية لغتي المجلة - العبرية والعربية، في بلدنا المعقد. وحقيقة، تطرق الكتّاب إلى العبرية والعربية. الثنائية اللغوية. موضوع مهم وذو صلة وثيقة بما يدور حولنا في وقتنا الحاضر.

هل يمكننا أن نسأل من جديد - ما هي الثنائية اللغوية؟ إن الإشارة إلى الثنائية اللغوية وفقا للتقسيم إلى العبرية والعربية تؤكد وجود المجموعتين على أنهما متمايزتان ومنفصلتان، في حين تحصل كل منهما على مظهر من مظاهر التجانس في ظل السمة المشتركة – اللغة. إلى جانب الاعتراف الهام بوجود المجموعتين، بوجود لغتين، في هذا البلد، تجدر الإشارة إلى أنه في مجال التحليل النفسي، توجد لكل واحد لغته الخاصة، التي تتداخل مع اللغة العامة للمجموعة. يمكن أن نقول عن ذلك– نوع من الشرخ الذاتي. أو نوع من الثنائية اللغوية. نعتقد، نحن، نوهم أنفسنا بأننا جميعا نتحدث نفس اللغة (العبرانيون العبرية، والعرب العربية)، ولكن كما قال ميلر،"نحن جميعا مجانين".[3] للدال مساره الذاتي الخاص، وهو متداخل كالسلسلة في دوال أخرى مفردة، التي نحاول تتبعها في التحليل النفسي. ما يقع تحت خط الكسر (المقام) سيكون بالتأكيد مختلفا من شخص لأخر. نعم، هناك معاني مشتركة نتشاركها في الوهم الجماعي. ولكن إذا اخترناها كبوصلة وحيدة، سيتضح لنا أن ما بين أيدينا هو وهم الفهم، وهذا ما يميز علم النفس بشكل كبير.

كان لي لقاء حول الدال "الصهيونية". يحمل هذا الدال شيئا من القصة القومية - ارتباطه بالتأسيس الشجاع للحياة بعد المحرقة، بعمل الطلائعيين مع البقية الخصبة من أجل إقامة الدولة، بالمشروع الصهيوني. في الآونة الأخيرة، كما المد المتعاظم، يبدو أن الآخرين يستخدمون هذا الدال، "الصهيونية"، ككلمة بذيئة، كلمة كراهية، مسبّة وحتى إهانة. بالنسبة لي،لا يحمل دال "الصهيونية" هوية وطنية فحسب، بل يحمل أيضا لمسة من تاريخي العائلي والشخصي، كما أنه يحمل واقعيا لم أكن أعرف أنني أعرفه. هذا الواقعي لا يمكن أن يكون جماعيا ولا تماهيا. الواقعي كواقعي ليس له كلمات. رغم ذلك، ربطت الموسيقى به شيئا وهي ما زالت تلمح بالنوتات الموسيقية:

"... أعيش مقابل الماء والأفق بعيد،

والسماء عالية والبحر عميق

للجمال هنا طعم آثار الحرب

هنا تنمو أعشاب الغضب بين أزهار العزاء

(...)

أعيش قبالة البحر والأطلال

تخبرني كيف تحولوا إلى تراب

هنا ستجد في كل حجر بقايا أحلام

هنا يحملون المعاناة في سلال الفرح ..."[4]

في لحظة معينة من التداعي، كان الفعل الصهيوني لإقامة دولة إسرائيل مرتبطا بإمكانية المساهمة بشيء ما في مجال التحليل النفسي في إسرائيل، بلغتي وهذا الواقعي. لم يكن دال "الصهيونية" في تلك اللحظة دلالة وطنية، بل دلالة ذاتية يجب تتبعها، والاهتمام بما تعنيه فيما يتعدى التماهي. حصرا الدلالة التي تمثل، ظاهريا، الهوية والانتماء إلى مجموعة، تحمل في الواقع أثرا ثمين لواقعي. يمكن لهذا الأمر أن يكون ذو صلة بأي دلالة أخرى.  وطني أم لا، كما في حالة الدلالة "الفلسطينية". فإذا لم نبحث ونهتم بما يعنيه أو لا يعنيه بالنسبة لذات معينة – عربي أو يهودي، فلن يتبقى لنا سوى الكراهية والاستقطاب وغرور المعرفة والفهم المسبقين.

وعلى ذلك، عن أي ثنائية لغوية نتحدث في "مجالنا"؟

[1] Miller, J. A. (2001). Ironic clinic. Psychoanalytical Notebooks, 26,9-24.‏

[2] השיר "אני גרה מול המים" נכתב על ידי יוסי בנאי, הולחן על ידי ענבל סמדר, מבוצע על ידי ריטה. לשיר קיים ביצוע נוסף.

[3] .  ميلر، ج. أ.(٢٠٠١). العيادة الساخرة. دفاتر التحليل النفسي، ٢٦، ٩-٢٤.

[4] أغنية "أعيش أمام الماء" من تأليف يوسي بناي، ألحان عنبال سمدار، وأدتها ريتا. للأغنية أداء آخر.

‍

‍

העם בישראל, שהתרגל הלכה למעשה למצב הכיבוש של עם אחר, גזר על עצמו בכך חיים ללא תודעת עתיד, חיים ממוקדי הווה. ויתרנו על השאלה ״מה תהיינה ההשלכות ארוכות הטווח של הכיבוש?״, המחשבה על העתיד הלכה והצטמקה. נותרנו עם הווה קשוח ואלים ועם עבר שלא מפסיק לחזור. ובכל זאת, התקופה האחרונה מסמנת שינוי: ההפיכה המשטרית שיצאה לדרכה, וביתר שאת תנועת ההתנגדות לה, הכניסו לחיינו ממד חדש של עתיד.

לאחר אחד מאירועי אפליית נשים באוטובוסים טענה עיתונאית תומכת רפורמה, כי הצגת אירועים אלו כתופעה כוללת של הדרת נשים היא בבחינת הגזמה וטירוף. אותה עיתונאית פספסה את הנקודה המהותית שגרמה למתנגדי ההפיכה להוסיף להפגנותיהם מסרים הנוגעים לאפליית נשים ופגיעה בהן. אין זה כי הם סבורים שלמדינה או לנהגי אוטובוסים באשר הם יש מדיניות כוללת כנגד נשים; לא בזה מדובר, אלא בתודעת עתיד. המוחים רואים את ההווה הנוכחי ומקשרים אותו לעתיד אפשרי בסבירות גבוהה, והעתיד הזה נראה רע מאוד. בדיוק כפי שביטול עילת הסבירות איננו מכונן כשלעצמו דיקטטורה מוחלטת, אך הוא מהווה פעמון אזהרה שמתריע באופן ברור לאן נושבת הרוח ומחדד את הצורך בחסמים ובמגבלות שיעמדו בפני נבחרי ציבור. יש רגע שבו אפשר ״להריח״ מה מתרחש, שבו כל אחד מאיתנו נדרש להיות קצת נביא, לִצְפות את העתיד ולְצַפות לו, ולהגיב בהתאם. זו מהותה של תודעת עתיד, שכל עם, אולי כל אדם, זקוק לה.

המסמנים החותכים והחד-משמעיים של מתנגדי הרפורמה – הפיכה משטרית ולא רפורמה משפטית, דיקטטורה ולא ערעור הדמוקרטיה – אינם הגזמה או תכסיסנות רטורית, אלא שפה שאינה מסתפקת בהווה המיידי ומגיבה גם לעתיד שעלול להתקיים.

בעברית יש לכך ביטוי מיוחד: ״לראות לְמֵרחוק״. שתי מילות הקישור שנדבקו להן יחד (״לְ״ ו-״מֵ״) קושרות הרמטית את הרואה עם האובייקט הנִראֶה – גם לראות מספיק רחוק (״להרחיק רְאוּת״) וגם לראות מספיק מראש, מספיק לפני (התהום); קושרות גם את הזמנים: מנקודת התצפית של ההווה לראות את העתיד לבוא.

אריך קסטנר, סופר הילדים הנודע, פירסם ב-1931, תקופה קצרה לפני עליית הנאצים לשלטון בגרמניה, ספר נפלא, הפעם למבוגרים, שזכה לתרגום חדש לעברית תחת הכותרת ״אל האבדון״. ויכוח אידיאולוגי בין שני גיבורי הספר, פַבּיאן ולַבּוּדֶה, זימן לי תיאור מרטיט לאותה ראייה למרחוק:

״כשאמרתי קודם שאני מעביר את הזמן בהסתכלות סקרנית כדי לראות אם לעולם יש כישרון להיות הגון, זו הייתה רק חצי האמת. יש עוד סיבה לזה שאני מסתובב ככה בלי לעשות כלום. אני מסתובב ככה, ואני מחכה שוב, כמו אז בזמן המלחמה, כשידענו: עוד מעט יגייסו אותנו [...] היינו כמו תחת פעמון זכוכית ששואבים ממנו לאט-לאט אבל בלי הפסקה את האוויר, לא? התחלנו לפרפר, אבל לא פרפרנו מתוך שובבות אלא מפני שלא היה לנו אוויר לנשימה. אתה זוכר? לא רצינו להחמיץ שום דבר, והיינו רעבים לחיים כי חשבנו שזו הסעודה האחרונה לפני שמוציאים אותנו להורג […] העתיד הקרוב החליט לעבד אותי לנקניק-דם. מה הייתי צריך לעשות עד אז? לקרוא ספרים? לשייף את האופי שלי? להרוויח כסף? ישבתי בחדר המתנה גדול, קראו לו אירופה. הרכבת עמדה לצאת בעוד שבוע. את זה ידעתי. אבל לאן היא נוסעת ומה יהיה אִתי, את זה אף אחד לא ידע. ועכשיו אנחנו שוב יושבים בחדר המתנה, ושוב קוראים לו אירופה! ושוב אנחנו לא יודעים מה יקרה[...]

״לעזאזל!״, קרא לבּודֶה, ״אם כולם יחשבו כמוך לא תהיה יציבות אף פעם! אתה חושב שאני לא מרגיש את הארעיות של התקופה? רק אתה זכית בתענוג המפוקפק הזה? אבל אני לא סתם מסתכל, אני מנסה לפעול בתבונה.״ 

״הנבונים לא יגיעו לשלטון,״ אמר פביאן. ״והצודקים בטח שלא.״ 

״באמת?״ לבּודֶה התקרב אל חברו ותפס את צווארון המעיל שלו בשתי ידיו. ״אבל בכל זאת הם צריכים להעז ולנסות, לא?״[1] 

גם אנחנו צריכים להעז ולנסות. המצב הנוכחי בישראל מזמן הזדמנות חדשה לראות למרחוק. בפעם הראשונה, לפחות באופן חריף ובולט שכזה, נוצר שיח שלוקח בחשבון גם את העתיד ואת מחיריו. העתיד שהצטמק חזר ונפתח. כפי שמתנסח גיבורו של קסטנר: ״אנחנו חיים בזמנים גדולים […] והם גדֵלים מיום ליום״. 

[1]קסטנר, אריך (1931), אל האבדון, תרגום: אילנה המרמן, הקיבוץ המאוחד – ספרית פועלים, 2020, עמ׳ 52-51.

‍

‍

شعب إسرائيل، الذي اعتاد عمليا على واقع احتلاله لشعبٍ آخر، قد حكم بهذا على نفسه بحياة بلا وعيٍ مستقبلي، حياة تركز على الحاضر. لقد تخلّينا عن السؤال "ماذا ستكون عواقب الاحتلال للمدى البعيد؟"، وأخذ التفكير في المستقبل يتقلص. لقد بقينا مع حاضر قاسٍ وعنيف وماضٍ لا ينفك يعاودنا. ومع ذلك، فإن الفترة الأخيرة تشير إلى تغيير: فالانقلاب النظامي الذي بدأ مسيرته، زد على ذلك الحركة المقاوِمة له، أدخلا لحياتنا بُعداً جديداً من حيِّز المستقبل.

بعد أحد حوادث التمييز ضد النساء في الحافلات، ادعت إحدى الصحفيات المؤيدة للإصلاح أن عرض هذه الحوادث كظاهرة إقصاء نساء شاملة هو ضرب من المبالغة والجنون. هذه الصحفيّة قد فوتت النقطة الأساسية التي جعلت معارضي الانقلاب يضيفون إلى تظاهراتهم رسائل تتعلق بالتمييز ضد المرأة والمسّ بها. ليس لأنهم يعتقدون أن لدى الدولة أو سائقي الحافلات أينما كانوا سياسة شاملة ضد المرأة؛ وهذا ليس ما يدورحوله الأمر، بل حول الوعي المستقبلي. يرى المعارضون الحاضر الآني ويربطونه بمستقبل محتمل، إمكانية حدوثه عالية، ويبدو ذلك المستقبل سيئًا للغاية. كما أن إلغاء "المعقولية" لا يخلق في حد ذاته دكتاتورية مطلقة، لكنه يشكل جرس إنذار ينذر بوضوح إلى أين تهب الرياح ويؤكد على الحاجة إلى فرض الموانع والقيود في وجه المسؤولين المُنتَخَبين. هناك لحظة يمكنك فيها أن "تشمّ" ما يحدث، حيث يُطلب من كل واحد منا أن يكون نبيًّا إلى حد ما، أن يرى المستقبل بعين خياله وأن يتوقعه، وأن يتصرف وفقًا لذلك. هذا هو جوهر الوعي المستقبلي الذي تحتاجه كل أمة، وربما كل شخص.

إن الدلالات الحاسمة والقاطعة التي يستعملها معارضو الإصلاح – قلب نظام الحكم وليس الإصلاح القضائي، والدكتاتورية وليس زعزعة الديمقراطية - ليست مبالغة أوخداع بلاغي، بل هي لغة لا تكتفي بالحاضر المباشر فقط وإنما، بالإضافة لذلك، تستجيب للمستقبل المُتوقع.

في اللغة العبرية يوجد تعبير خاص بهذا المعنى: "الرؤية لمن بعيد" (ترجمة حرفية).الرابطان الملتصقان ببعضهما البعض ("لِ"و"من") يربطان الرائي بالشيء\الموضوع المرئي بإحكامٍ - ليرى بعيدًا بما فيه الكفاية ("الرؤية للمدى البعيد") وليرى ما يكفي مقدمًا، بما فيه الكفاية قبل (الهاوية)؛ وهما يربطان الأزمنة أيضًا: أن نرى المستقبل القادم من نقطة الرصد في الحاضر.

نشرإريك كاستنر، مؤلف أدب الأطفال الشهير، عام 1931، قبل وقت قصير من وصول النازيين إلى الحكم في ألمانيا، كتابا رائعا، كتاب للكبار هذه المرة، والذي تُرجم إلى العبرية حديثًا تحت عنوان "إله الهلاك". في الجدل الأيديولوجي بين بطلي الكتاب، فابيان ولابوديه، التقيت بوصفٍ مثيرٍ لتلك الرؤية لمن بعيد:

"عندما قلت من قبل إنني أقضي الوقت في التأمل بفضول لمعرفة ما إذا كان بمقدور العالم أن يكون منصفاً، فقد قلت نصف الحقيقة فقط. هناك سبب آخر يجعلني أتسكّع بهذه الطريقة دون أن أفعل شيئًا. أتسكّع بهذه الطريقة، وأنتظر مرة أخرى، كما حدث في حينه أثناء الحرب، عندما علمنا: سيجندوننا قريبًا [...] كنا وكأننا تحت جرس زجاجي والهواء يُسحب منه ببطء وبدون توقف، أليس كذلك؟ صرنا ننتفض، ولكننا لم ننتفض شقاوةً، بل لأنه لم يعد لدينا هواء للتنفس. هل تذكر؟ لم نرغب في تفويت أي شيء، وكنا جوعى للحياة لأننا ظننا أنها الوجبة الأخيرة قبل إعدامنا […] قرر المستقبل القريب أن يحولني إلى نقانق دم. ماذا كان يجب أن أفعل حتى ذلك الحين؟ أن أقرأ الكتب؟ أن أصقل شخصيتي؟ أن أجني المال؟ جلست في غرفة انتظار كبيرة، كانت تسمى أوروبا. كان القطارسيغادر خلال أسبوع. هذا ما كنت أعرفه. لكن إلى أين سيتوجه وماذا سيكون من أمري، هذا ما لم يعلمه أحد. والآن نجلس في غرفة الانتظار مرة أخرى، اسمها أوروبا مرة أخرى! ومرة أخرى لا نعرف ماذا سيحدث (...)

"اللعنة" صاح لابوديه: لو كان الجميع يفكر مثلك فلن يكون هناك استقرار أبدًا! هل تظن أنني لا أشعر بعرضية هذه الفترة؟ هل فزت وحدك بهذه المتعة المريبة؟ لكنني لا أكتفي بالتأمل، بل أحاول التصرف بحكمة.

"الحكماء لن يصلوا إلى السلطة"، قال فابيان. "والصالحون بالتأكيد لن يفعلوا."

"حقًا؟" اقترب لابوديه من صديقه وأمسك بياقة معطفه بكلتي يديه. "لكن مع ذلك يتعين عليهم أن يتجرؤوا وأن يحاولوا، أليس كذلك؟" [1]

نحن أيضًا علينا أن نتجرأ وأن نحاول. الوضع الحالي في إسرائيل يستدعي فرصة جديدة للرؤية لمن بعيد.وللمرة الأولى، على الأقل بهذه الطريقة الحادة والواضحة، يخلق خطاب يأخذ أيضاً بعين الاعتبار المستقبل وكلفته. لقد أعيد فتح المستقبل الذي كان آخذًا بالتقلص. وكما يقول بطل كاستنر: "إننا نعيش في أوقات عظيمة [...] وهي تتعاظم يوماً بعد يوم" 

*ملاحظة المترجمة: "الرؤية لمن بعيد" ترجمة حرفية للمصطلح العبري الذي استعمله الكاتب: "לראות למרחוק" والذي يمكن ترجمته للغة العربية ك:"البصيرة" أو "بعد النظر". اخترت استعمال الترجمة الحرفية كَ "تبني" للمصطلح للعربية بسبب الشرح الذي ضمنه الكاتب في المقال للوضع الخاص الذي يتطرق إليه.

[1] كاستنر، إريك (1931)، إله الهلاك، ترجمة: إيلانا هامرمان، هكيبوتس همؤحاد – مكتبة بوعليم، 2020، ص 52-51.

‍