פולמוס, דו לשוני או דו פרצופי?
תרגום היא פעולה. התרגום פועל מתוך הכרה בהבדל שאינו ניתן לביטול. לא כאשליה שיש לגבור עליה אלא כעובדה יסודית של הדיבור. התרגום פועל במה שלעולם לא חופף, בניסיון לחצות את המרווח שבו שפה אחת אינה מתיישבת עם האחרת, אלא מחליקה, חורקת, מגלה את מה שלא ניתן לומר. המתרגם איננו שליח נאמן, אלא פועל של כפילות. איננו מתווך ניטרלי בין שניים זהים, אלא עד לפער.
לתרגם פירושו אפוא זה לעשות את ה"דו" (בערבית). לא אחד ולא שניים, לא מקור ולא תרגום, אלא הפעולה עצמה – פעולה שנעשית תמיד באיחור, תמיד בחריגה, תמיד בקול אחר. לא אחדות ולא העתקה, אלא פעולה של שהייה בין שפה לשפה, בין אחר לאחר, בין זמן לזמן. אין תרגום בלי אובדן, אך גם אין תרגום בלי תוספת. התרגום איננו כפילות של תוכן, אלא כפילות של זמן, רגע שהשפה נזכרת בעצמה מחדש, לא מתוך עצמה אלא דרך האחר.
אם כך, ההחלטה על הפרצוף הדו לשוני של כתב העת פולמוס, עברית-ערבית, היא אקט החושף את חוסר הסימטריה בין השפות ואינו מבקש לתקן אלא לשמר את ההבדל והשונות. פולמוס פותח מרחב של הדדיות שאינה מבטלת את הנפרדות, אלא מקיימת אותה. לא מתוך ביטול השוני, אלא מתוך עמידה מולו, לתרגם משמעו לפעול מתוך הכפול, לעשות את הדו, לא כאיום אלא כהבטחה.
جدل؛ ثنائية اللغة أم ذات وجهين؟
الترجمة فعل. تعمل الترجمة انطلاقا من الاعتراف باختلاف قطعي. ليس كوهم يتوجب التغلب عليه، وإنما كحقيقة أساسية في الكلام. تعمل الترجمة على ما لن يكون مطابقا أبدا، في محاولة لتجاوز الفجوة التي لا تتوافق فيها لغة مع الأخرى، بل تراوغ وتصُرّ وتكشف ما لا يمكن قوله. ليس المترجم رسولا أمينا، بل فاعل ازدواجية. إنه ليس وسيطا محايدا بين اثنين متطابقين، وإنما شاهد على الفجوة.
الترجمة، إذن، هي القيام ب "الثنائية". (ה-דו). ليس واحدا أو اثنين، ليس مصدر أو ترجمة، بل الفعل نفسه - عمل يتم دائما في وقت متأخر، دائما بطريقة غير عادية، دائما بصوت مختلف. ليست وحدة ولا نسخ، بل فعل مكوث بين لغة وأخرى، بين آخر وآخر مختلف، بين زمن وزمن. لا توجد ترجمة بدون فقدان، ولكن لا توجد أيضا ترجمة بدون إضافة. ليست الترجمة ازدواجية للمضمون، بل هي ازدواجية للزمن، لحظة تتذكر فيها اللغة نفسها من جديد، ليس من خلال نفسها، بل من خلال الآخر.
وبالتالي فإن قرار تبني الوجه ثنائي اللغة لمجلة الجدل، العبرية-العربية، هو فعل يكشف عن عدم التماثل بين اللغات، ولا يسعى إلى تصحيح الاختلافات والفوارق، بل إلى الحفاظ عليها. تفتح مجلة الجدل مساحة من التبادلية التي لا تلغي التفرد، بل تحافظ عليه. ليس من خلال إلغاء الاختلاف، بل بمواجهته، الترجمة تعني العمل انطلاقا من الازدواجية، فعل الثنائية، ليس كتهديد، بل كوعد.
